جوینت ونچر یک مفهوم تجاری است که توسط دو یا چند طرف ایجاد می‌شود که شاخصه های آن عموما مالکیت، سود، خطرات و راهبری مشترک هستند. شرکت ها معمولاً به یکی از چهار دلیل ذیل سرمایه گذاری مشترک را دنبال می‌نمایند:
- دسترسی به یک بازار جدید، مخصوصا بازار های نوپا.
- برای دست یابی به کارایی بیشتر با ترکیب دارایی ها و عملیات فنی.
- به اشتراک گذاری ریسک سرمایه گذاری یا پروژه های سنگین.
- یا برای دسترسی به مهارت ها و قابلیت ها و انتقال تکنولوژی.
در صورتیکه قصد ثبت جوینت ونچر را داشته یا در حال حاضر در فرایند اجرای یک جوینت ونچر قرار دارید و نیازمند خدمات حقوقی تخصصی در این حوزه می‌باشید، می‌توانید با موسسه حقوقی کریمی و همکاران تماس حاصل نمایید.
انواع جوینت ونچر
1. پروژه مشترک
این رایج ترین شکل جوینت ونچر است که می‌تواند برای اهدافی مانند ساخت یک ایستگاه عوارضی یا یک مجتمع اداری و غیره ایجاد شود. ویژگی کلیدی این است که هدف تعریف شده و محدود به تکمیل یک پروژه واحد بر اساس توافق جوینت ونچر است. پس از تکمیل پروژه، سرمایه گذاری مشترک به پایان می‌رسد.
2. سرمایه گذاری مشترک عملکردی
در این قالب دو شرکت به این دلیل که هر کدام در یک یا چند کار تجاری تخصص دارند و بنابر نیت همزیستی در بازار تجاری و بهره مندی از هم افزایی وسیع آنها گرد هم آیند. به عنوان مثال، اگر یک شرکت مالک ناوگان حمل و نقل باشد در حالی که دیگری انبار ذخیره سازی اضافی دارد، هر دو می‌توانند در مدیریت فضای موجود به یکدیگر کمک نمایند و در هزینه های یکدیگر برای داشتن ناوگان یا فضاهای ذخیره سازی جداگانه صرفه جویی نموده و از آنها در زمان خالی بودن استفاده نمایند.
3. سرمایه گذاری مشترک عمودی
همانطور که در M&A عمودی، سرمایه گذاری مشترک بین دو واحد تجاری در یک زنجیره تامین است، این مورد زمانی به کار برده می‌شود، که یکی از واحدها نوع خاصی از کالا را تولید کند که برای آن به مواد خام با ماهیت تخصصی نیاز دارد. برای این منظور می‌تواند با تامین‌کننده برای توسعه و حفظ ظرفیت چنین تولیدی سرمایه‌گذاری کند و از عدم قطعیت ناشی از در دسترس نبودن این مواد ورودی جلوگیری کند. این در صورتی است که شرکت تولید کننده بخواهد سطح مشخصی از رازداری را حفظ نماید یا تقاضا برای این نهاده کم باشد، اما تقاضا برای محصول نهایی بسیار زیاد است. یک مثال واقعی می‌تواند نوع خاصی از تراشه کامپیوتری باشد که در تولید اقلام خاص فناوری نوین استفاده می‌شود.
4. سرمایه گذاری مشترک افقی
به طور مشابه، این شکل از سرمایه گذاری مشترک بین دو نهاد تجاری است که کالاها یا خدمات مشابهی را تولید می‌نمایند. مزیت این امر این است که یکی از شرکت ها می‌تواند وارد بازار جدیدی مانند یک منطقه جغرافیایی شود. شریک داخلی از امکانات کشور میزبان )مانند شبکه توزیع مستقر( برخوردار است در حالی که شریک توانمند خارجی می‌تواند با مقیاس پذیر نمودن تولید بالا صرفه اقتصادی را فراهم نماید. علاوه بر این، در برخی مواقع مقررات کشور میزبان دخالت یک شرکت داخلی را الزامی می‌داند و بنابراین جوینت ونچر یکی از بهترین روش های ممکن برای ورود به چنین بازارهایی است.
تعریف حقوقی
در حقوق اروپا، اصطلاح «جوینت ونچر» مفهومی حقوقی است که تحت قواعد حقوق شرکت ها تعریف شده است. در ایران نیز جوینت ونچر توسط حقوقدانان به عنوان نوعی شرکت مدنی مذکور در قانون مدنی، یا به عنوان گروه اقتصادی مشترک که در قوانین پراکنده، از آن یاد شده، شناخته شده است.
مهمترین ممیزه جوینت ونچر نسبت به شرکت تجاری، قراردادی بودن آن و فقدان شخصیت حقوقی است. بدین معنا که شرکت تجاری، به عنوان شخص حقوقی دارای تعهدات و تکالیف حقوقی بسیاری است که جوینت ونچر فاقد آنهاست. (برای مثال جوینت ونچر شخصیت حقوقی لازم برای مالک اموال شدن را ندارد.)
ثبت شرکت
جوینت ونچر، یک شرکت تجاری (حقوقی) نیست، اما قانونگذار در رابطه با آن مقرراتی را ضروری دانسته است که با شرکت های تجاری مشترک است.
از جمله این مقررات، عبارتند از:
- الزام به ثبت جوینت ونچر
- الزام به داشتن دفاتر تجاری ( دفتر دارایی، دفتر کل و…)
- الزام به ثبت تغییرات مدیران
قرارداد شرکا
قرارداد جوینت ونچر پیمانی است که دو طرف یک توافق برای یک پروژه خاص گرد هم می‌آیند. این قرارداد انتظارات، تعهدات، شرایط و مسئولیت هایی را که از هر دو طرف در طول پروژه انتظار می‌رود، مشخص می‌نماید. در یک جوینت ونچر، دو طرف در خصوص موضوع قرارداد، دیگر به عنوان دو نهاد جداگانه عمل ننموده ، بلکه به عنوان یک شرکت برای رسیدن به اهداف قرارداد عمل می‌نمایند.
عناصر بسیاری در قرارداد سرمایه گذاری مشترک قرار می‌گیرند، اما برخی از مهم ترین مواردی که باید شامل شوند عبارتند از:
- اهدافی که توافق مشترک برای آنها ایجاد شده است
- طرحی از آورده های ارائه شده توسط هر دو طرف اعم از نقدی یا غیرنقدی، و همچنین ارزش آن آورده ها
- وظایف هر یک از طرفین در پروژه، مانند مشارکت های فنی یا تعهدات مالی
- دستورالعمل نحوه ملاقات طرفین جهت به روز ماندن در مورد پیشرفت پروژه
- مدت زمان اعتبار جوینت ونچر
- دستورالعمل هایی در مورد نحوه فسخ قرارداد در صورت عدم موفقیت
- شرایط تعیین شده برای مدیریت امور روزانه پروژه
- این که آیا سود بر اساس میزان آورده طرفین خواهد بود یا بر اساس فرمولی خاص
- بخشی که شامل شرایط خاصی برای جزئیات پروژه، مانند قراردادهای محرمانگی
- ارزش گذاری حقوق فکری، مانند ارزیابی حقوق مالکیت فکری یکی از شرکا و یا املاک و مستغلات شریک دیگر
- قابلیت انتقال سهم – حق واگذاری موسسین به سایر اعضای شرکت \ غیر شرکت
- درخواست انحلال – شرایط، اطلاع رسانی به اعضا
- حق اولویت – حقوق خرید و پیشنهاد متقابل توسط موسس
موضوع قرارداد شرکای جوینت ونچر یک حوزه حقوقی پیچیده، وسیع و پرچالش می‌باشد، چرا که قوانین کشورها، به ویژه در مورد قابل اجرا بودن قراردادهای مدیران یا شرکا نسبت به خودشان یا نسبت به اشخاص ثالث متفاوت است.
همچنین قرارداد مدیران، تعامل بین شرکا و مدیران یک شرکت را تنظیم می‌کند. به اختیارات تفویض شده از سوی شرکا به مدیران واختیاراتی که دارند می‌پردازد که اتخاذ تصمیمات عادی، تصمیمات فوق العاده و برگزاری مجامع عمومی فوق العاده برای اجرای تصمیم مدیران الزامی است.
انحلال
قرارداد جوینت ونچر به دلایل مختلفی پایان می پذیرد. از جمله :
- با انقضای دوره زمانی از قبل تعیین شده (مثلا دو طرف پیشبینی می‌نمایند که قرارداد پس از سه سال خود به خود پایان یابد.)
- با فوت یا انحلال یکی از طرفین
- با حکم دادگاه (در صورتی که دادگاه قرارداد، موضوع فعالیت، را غیر قانونی بداند یا هنگامی که که ادامه جوینت ونچر را به دلیل اختلاف عمیق طرفین عملا غیرممکن بداند؛ بطلان، یا انفساخ قرارداد جوینت ونچر را اعلام خواهد نمود.)
با انجام موضوع قرارداد (هنگامی که جوینت ونچر برای هدف خاص یا پروژه ای خاص تشکیل شده باشد و آن هدف محقق شده باشد یا پروژه به پایان رسیده باشد، یکی از دلایل احتمالی پایان قرارداد جوینت ونچر محقق شده است.)
خطرات
برخی از خطرات عمده ای که جوینت ونچرها درگیر آن هستند عبارتند از:
- عدم شفافیت در مورد تعهدات و مسئولیت های هر یک از شرکا
قراردادهایی که به درستی تنظیم نشده باشند، می توانند دارای سناریوهای پش بینی نشده بسیار، یا بندهای نامطابق با قانون یا موارد مغایرت متن با خواست دو طرف و… باشند که منشاء اختلاف طرفین در آینده می‌شوند. نقش مشاور قرارداد جوینت ونچر در این موارد حیاتی و ضروری است.
- تعارض در سبک ها و تکنیک های مدیریتی شرکای مختلف که منجر به اختلافات مکرر می‌شوند.
- عدم تعادل و تناسب سرمایه و منابع سرمایه گذاری شده توسط شرکا که منجر به اختلافات و تعارض منافع می‌شود.
- روش های ناکارآمد برای حل و فصل اختلافات
چنانچه می‌خواهید اقدام به ثبت جوینت ونچر نموده و از مزایای آن بهره مند شوید، یا در صورتی که در یک جوینت ونچر دخیل هستید و می‌خواهید از خدمات مشاوره حقوقی موسسه حقوقی کریمی و همکاران بهره مند گردید، می‌توانید با تماس با ما از طریق بخش ارتباط با ما، از مشاوره تخصصی وکلا و کارشناس زبده موسسه حقوقی کریمی و همکاران استفاده نمایید.