قرارداد حمل و نقل دریایی بین المللی برای تجارتهایی که نیاز به حمل و نقل کالا از طریق دریا دارند ضروری است. این روش گزینه ارجح برای مبادلات تجاری بزرگ است؛ زیرا ظرفیت بالایی برای حمل کالاهای بزرگ فراهم می کند که سایر روش های حمل و نقل نمی توانند با آنها مطابقت داشته باشند.
موسسه حقوقی کریمی و همکاران دارای تیمی متشکل از مشاوران، کارشناسان و وکلای واجد شرایط در زمینه های مختلف حقوقی از جمله حقوق مالی و بازرگانی می باشد و در تنظیم قرارداد حمل و نقل برای حمایت از منافع شما در انعقاد قراردادها کمک می کند.
بارنامه یکی از مهمترین اسناد در کل فرآیند کشتیرانی و حمل و نقل کالا است. بارنامه ۳ هدف یا نقش اساسی دارد:
۱. دلیل ظاهری قرارداد حمل
۲. رسید کالا
3. سند ظاهری مالکیت کالا
دلیل ظاهری قرارداد حمل
بسیاری فکر میکنند که بارنامه قراردادی بین فروشنده و خریدار است و بسیاری نیز فکر میکنند که بارنامه قرارداد حملی بین حملکننده و فرستنده کالا است. هر دو تصور اشتباه است.
قرارداد بین خریدار و فروشنده قبلاً زمانی منعقد شده است که خریدار سفارش خود را به فروشنده داده و هر دو در مورد جزئیات معامله اعم از موضوع، مکان، زمان، نحوۀ پرداخت و سایر مسائل به صورت شفاهی یا کتبی بحث و توافق کردهاند.
قرارداد بین فرستندۀ کالا و حملکننده زمانی منعقد شده است که فرستنده یا نماینده او رزروی را با حملکننده (شرکت کشتیرانی) برای حمل محموله از نقطه A به نقطه B انجام داده است. بارنامه گواهی بر قرارداد حملی است که بین «حملکننده» و «فرستنده کالا یا مالک بار» به منظور انجام حمل و نقل کالا طبق قرارداد بین خریدار و فروشنده منعقد شده است.
دلیل ظاهری رسید کالا
بارنامه توسط حملکننده یا نماینده او در ازای دریافت محموله، برای فرستنده کالا یا نماینده او صادر میشود. صدور بارنامه اثباتی است بر اینکه حملکننده کالا را از فرستنده یا نماینده او، در ظاهر سالم و در شرایط مطلوب دریافت کرده است. در صورتی که حملکننده محموله را با عیب ظاهری دریافت کند، چنین وضعیتی را روی بارنامه قید میکند.
سند مالکیت کالا
بسیار شایع است که خریدار محموله پس از دریافت نسخ بارنامه تصمیم به فروش و انتقال محموله بگیرد. کارکرد سند مالکیت بارنامه به چنین شخصی اجازه میدهد تا با انتقال بارنامه تعهدات ناشی از فروش را ایفا کند. در صورت انتقال بارنامه، به دارنده جدید بارنامه حق مطالبه کالا یا انتقال بیشتر آن به شخص دیگری داده میشود.
یکی از مهمترین جنبههای بارنامه این است که میتواند به عنوان یک سند قابل معامله برای پرداختها بین خریدار و فروشنده با استفاده از اعتبارات اسنادی استفاده شود.
از حیث کارکردهای سه گانه، مهم ترین بارنامهها عبارتند از:
بارنامه مستقیم یا غیرقابل انتقال (Straight Bill of Lading)
بارنامهای است که به صورت یک نسخه یا سه نسخه اصلی برای «گیرنده مشخص» صادر میشود و بنابراین یک سند غیرقابل معامله و غیرقابل انتقال است. ترخیص کالا در مقصد باید فقط به گیرنده نامبرده و فقط پس از تحویل تمامی نسخ اصلی صادر شده بارنامه انجام شود.
این بارنامه نقشهای ۱ و ۲ فوق را به طور کامل برآورده میکند و نقش سند مالکیت را فقط برای گیرنده و نه هیچ کس دیگری برآورده میسازد.
بارنامه قابل معامله – به حواله کرد (Open Bill of Lading)
بارنامهای است که به صورت نسخه(های) اصلی صادر میشود و ممکن است «به حواله کرد حامل» یا «به حواله کرد گیرندۀ کالا» یا «به حواله کرد بانک» جایی که ممکن است اعتبار اسنادی در میان باشد صادر شود.
بارنامه قابل معامله به عنوان یک سند مهم در فرآیند حمل و نقل کالا، نیازمند توجه ویژهای است. این سند باید به گونهای مدیریت شود که از گم شدن آن جلوگیری گردد. در صورت گم شدن نسخه اصلی بارنامه، پیگیری و اجرای رویههای پیچیده و زمانبر برای بازیابی یا صدور مجدد آن الزامی است.
ویژگی قابل توجه دیگر این نوع بارنامه این است که حاوی شرایط و ضوابط حملکننده در صفحه اول بارنامه است. صفحه اول همان چیزی است که ما معمولاً به آن «پشت بارنامه» میگوییم. بارنامههای دریایی صادر شده توسط برخی حملکنندگان فاقد این شرایط و ضوابط در پشت آن هستند (همچنین به عنوان «بارنامه فرم کوتاه با پشت سفید» شناخته میشوند).
بندر مقصد ممکن است ترخیص کالا را تنها پس از تحویل حداقل یکی از نسخ اصلی صادر شده و پس از بررسی ظهرنویسیها در پشت بارنامه صادر کند؛ زیرا امکان ظهرنویسی یا انتقال این نوع بارنامه به شرکت دیگری وجود دارد. این بارنامه تمام ۳ نقش فوق را برآورده میکند.
همچنین روشهای مختلفی برای نامگذاری بارنامه وجود دارد که هدف آن شناسایی مسئولیت حملکننده از نظر حمل و نقل است. در زیر برخی از روشهای نامگذاری بارنامه آورده شده است:
بارنامه بندر به بندر یا بارنامه یخچالی (Port to Port or Inland or Reefer Bill of Lading)
ممکن است کشیتهای بزرگ قادر نباشند تا وارد آبهای کم عمق شوند؛ بنابراین ضروری است تا کالاها تا بندر مناسبتر جابجا شوند. هنگامی که بارنامه به عنوان بارنامه بندر به بندر (داخلی) صادر میشود، مسئولیت حملکننده از بندر بارگیری آغاز شده و در بندر تخلیه پایان مییابد و بنابراین محل مبدأ/دریافت یا محل مقصد/تحویل نباید در بارنامه ذکر شود.
بارنامه حمل مرکب یا ترکیبی (Multimodal or Combined Transport Bill of Lading)
هنگامی که بارنامه به عنوان بارنامه حمل مرکب صادر میشود، شامل چندین شیوه حمل و نقل از محل دریافت تا محل تحویل است و تمام این جابجاییها به عنوان یک قرارداد واحد توسط چندین ارائهدهنده خدمات تحت استخدام حملکننده انجام میشود.
حملکننده مسئولیت هرگونه خسارت یا آسیب را برای کل حمل و نقل، از جمله حمل دریایی و سایر شیوههای حمل، بر عهده میگیرد.
بارنامه سراسری (Through Bill of Lading)
این نوع بارنامه مشابه بارنامه حمل مرکب است؛ با این تفاوت که در مورد بارنامه سراسری، حملکننده مستقیماً فقط مسئول بخش دریایی حمل است شرایط مندرج در بارنامه سراسری صادر شده توسط حملکننده، این موضوع را به طور خاص در چنین بارنامهای بیان خواهد کرد.
اگر در مرحله تنظیم قرارداد حمل و نقل هستید و نیاز به مشاوره حقوقی دارید، می توانید با موسسه حقوقی کریمی و همکاران تماس بگیرید. تیم مشاوران، کارشناسان و وکلای حرفه ای متخصص ما می توانند به شما در این زمینه مشاوره حقوقی ارائه دهند.