توضیحات کاربردی آیدا شاهمردی درباره‌ی وصیت و انواع آن
سرکار خانم آیدا شاهمردی وکیل پایه یک دادگستری، درباره وصیت توضیح داد: برای واردشدن به بحث وصیت بهتر است ابتدائاً با اصطلاحات مرتبط با این موضوع آشنا شد؛ وصیت کننده موصی، کسی که وصیت تملیکی به نفع او شده موصی لَه، مورد وصیت موصی‌به و کسی که به موجب وصیت عهدی ولی ثلث مال وصیت شده یا ولی صغیر (کودک) است وصی نامیده می شود.
به گفته ایشان: وصیت به دو نوع وصیت عهدی و وصیت تملیکی تقسیم می‌شود. اگر شخصی عین مال خود یا منفعت آن را به طور رایگان برای زمان پس از مرگ خودش به فرد دیگری تملیک کند وصیت تملیکی انجام داده است تملیک یعنی مالی را به فرد دیگری دادن و او را مالک مال قرار دادن. معمولا وقتی که صحبت از وصیت می شود، اکثر مردم تصور می‌کنند که باید لزوما مالی از طرف متوفی به موصی له داده شود اما وصیت تنها مربوط به این مورد نیست چرا که در وصیت عهدی موصی می تواند انجام کاری را برای پس از مرگ خود به عهده فردی قرار دهد، برای مثال وصیت کند که پس از مرگش کسی به مشهد برود.
وصیت عهدی یعنی این که شخصی یک یا چند نفر را برای انجام کار یا تصرفات دیگری مامور کند و شخص می تواند تا زمانی که وصیت کننده زنده است به او اطلاع دهد که وصیتش را نمی‌پذیرد. اما ممکن است وصی نداند کسی او رامامور به انجام کاری کرده است و پس از مرگ موصی از این قضیه آگاه شود و دراین حالت نمی تواند از انجام وصیت امتناع کند و به نظرمی رسد این یک نقطه ضعف در قانون بوده و با اصل آزادی اراده در تعارض است.
این وکیل دادگستری درباره چگونگی نوشتن وصیت نامه اضافه کرد: اگر موصی با خط خود وصیت نامه رابنویسد در واقع وصیت خود نوشت تنظیم کرده است و در این وصیت نامه حتما باید تاریخ روز، ماه و سال به خط موصی نوشته شده و وصیت کننده آن را امضا کرده باشد بنابراین افراد نابینا و بی سواد نمیتوانند چنین وصیتی تنظیم نمایند.
نوع دیگر وصیت نامه ، وصیت نامه سری است که می تواند به خط خود موصی یا به خط فرد دیگری نوشته شود، اما باید حتما توسط خود موصی امضاء شود و دلیل سری بودن آن این است که در محل هایی که در آیین نامه وزارت دادگستری تعیین شده به امانت گذاشته می شود.
شکل دیگری از وصیت وصیت نامه رسمی یا همان محضری است که مانند اسناد رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود و اعتبار آن نیز مانند سایر اسناد رسمی تنظیم شده در دفتر اسناد رسمی است. وصیت نامه رسمی این مزیت را دارد که کسی که به نفع او وصیتی شده است نیازی به اثبات اصالت سند وصیت نامه نخواهد داشت.
اگر شخصی مواردی که مایل است پس ازمرگ او انجام شود را به صورت شفاهی به کسی بگوید وصیت شفاهی انجام داده است، این وصیت بیشتر در مواقع جنگ یا مریضی مطرح می‌شود که موصی امکان انجام انواع وصیت را نداشته باشد که این وصیت را در حضور شهود انجام می‌دهند. اما اگر ورثه از پذیرش وصیت شفاهی خودداری کنند، شخصی که به نفع او وصیت شفاهی شده است نمی‌تواند با شهادت در دادگاه وصیت شفاهی را اثبات کند. مگر اینکه اشخاص مذکور خودشان وصیت شفاهی را قبول کنند و به آن اقرار کرده باشند.
درباره وصیت فردی که خودکشی کرده، برای مثال فرض کنید کسی به قصد خودکشی تعدادی قرص بخورد و پس از آن در مدتی که تا مرگ خود فرصت دارد وصیتی بنویسد. ماده ۸۳۶ قانون مدنی در این باره می‌‍گوید هرگاه کسی به قصد خودکشی، خود را مجروح یا مسموم کند یا کارهای دیگری که باعث هلاکت می شود مرتکب شده و پس از آن وصیت کند، اگر اقدامی که به منظورخود کشی انجام داده باعث مرگ او شود وصیتش باطل است اما اگر فرد زنده بماند وصیتش نافذ خواهد بود. در این مسئله دو نکته قابل توجه است، اول اینکه فرد قصد خودکشی داشته باشد، بنابر این اگر شخص به طور اتفاقی مرتکب عملی شود که باعث هلاکت و مرگ می شود عمل او خودکشی نبوده و وصیتش نافذ است. نکته دیگر این است که فرد باید کاری انجام دهد که قاعدتا باعث مرگ شود تا عمل او مصداق خودکشی دانسته شود مانند خالی کردن تیر در سر خود.