ادله اثبات دعوی در امور کیفری و حقوقی

هر کس مدعی حقی باشد باید آن را ثابت کند و هر گاه مدعی ادعا ، نیاز به دلیل داشته باشد، اثبات آن بر عهده اوست. جلد سوم قانون مدنی در اثبات دعوی.

انواع ادله در امور حقوقی

طبق قانون مدنی برای اثبات دعوی پنج نوع دلیل وجود دارد که عبارتند از:

·اقرار

تصدیق خبر حق دیگران علیه خود است. اقرار به هر لفظی ممکن است، مشروط بر اینکه اقرار کننده بالغ ، عاقل ، صالح و مستقل باشد. مانند آنکه فردی در محضر دادگاه اعلام نماید که از شخص دیگری مالی دریافت نموده است. در این حالت، حق طرف مقابل بر عهده اقرار کننده ثابت می شود و نیازی به ادله دیگر وجود ندارد.

·سند

سند، اطلاعات ثبت شده اعم از کتبی، دیداری یا شنیداری است که توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی ایجاد شده و دارای ارزش نگهداری است. طبق تعریف ماده 1284 قانون مدنی سند « نوشته‌ای است که در مقام دعوی و دفاع قابل استناد باشد.».

هر سندی نوشته است، اما هر نوشته ای سند نیست. مطابق ماده 1285 “شهادتنامه سند محسوب نمی شود و فقط اعتبار شهادت را خواهد داشت.”

 انواع اسناد از نظر اعتبار قانونی

1- سند رسمی: سند رسمی سندی است که در اداره ثبت یا دفاتر اسناد رسمی و یا با حضور سایر مقامات در حدود صلاحیت آنها و طبق مقررات قانونی تنظیم می شود . مانند سندی که در دفاتر تنظیم می شود یا سند مالکیت ملک و یا خودرو، شناسنامه، احکام استخدامی و ….

یکی از ویژگی های اسناد رسمی در رویه دادگاه ها و مراجع غیرقضایی این است که نمی توانید این اسناد را انکار نمایید ( مانند آنکه بگویید این سند را من تنظیم ننموده ام)  و یا نسبت به آن تردید نمایید ( مانند آنکه بگویید این سند را پدر اینجانب تنظیم ننموده است)  و فقط می توانید ادعای جعلی بودن آنها را داشته باشید. همچنین از دیگر ویژگی های این اسناد، امکان اجرای مفاد این اسناد از طریق مراجع دولتی مانند ادارات اجرایی اداره ثبت اسناد و املاک است. برای مثال، مفاد سند نکاح (قباله ازدواج) مانند مهریه را تحت شرایطی می توان در دفتر اجرای ثبت، اجرا نمود.

2- سند عادی: غیر از اسناد مذکور در ماده 1287 سایر اسناد عادی است. به عبارت دیگر سند عادی سندی است که توسط اشخاص غیر رسمی و بدون دخالت مقامات رسمی تنظیم می شود و مشمول تشریفات خاصی نمی باشد. مانند دفاتر و اسناد تجاری. مانند دفتر روزنامه، دفتر مالی، دفتر کل. اسناد تجاری مذکور اگرچه تشریفاتی تقریباً مشابه اسناد رسمی دارند زیرا شماره گذاری و مهر و موم آنها توسط مقامات دولتی انجام می شود اما این اسناد سند رسمی محسوب نمی شوند بنابراین اسناد عادی هستند.

·شهادت

شهادت در لغت از جمله به معنای گواهی و تأیید است.

گواهی مستقیم یا اصلی

شهادت مستقیم یا اصلی به معنای گزارش دادن درباره آن چیزی است که  دیده یا شنیده شده یا با سایر حس ها مستقیما و فورا درک شده است ، می باشد. به عنوان مثال، شاهد انعقاد معامله فروش خودرویی را دیده است، بر زبان آوردن صیغه طلاق را شنیده است.

گواهی غیر مستقیم یا شهادت بر شهادت

شهادت غیرمستقیم یا گواهی بر گواهی به این معنی است که خود شاهد مستقیماً موضوع مورد اختلاف را ندیده، نشنیده یا احساس نکرده است، بلکه آنچه را که شخص دیگری دیده، شنیده و با سایر حس ها درک نموده بازگو می نماید.

·امارات

اماره (فقه) در لغت به معنای نشانه است و در قانون وضعیتی است که از نظر قانون یا به نظر قاضی دلیل بر امری شناخته می شود. امارات را می توان از نظر “مرجع تعیین کننده اماره بودن”  به دو دسته تقسیم نمود:

قانونی: چنانچه قانونگذار در قانون، امری را اماره شمرده باشد، بدان اماره قانونی گفته می شود، مانند اماره فراش، که مطابق با آن “طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است ، مشروط بر آنکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه‌ نگذشته باشد.”

قضایی: اماره ای که از نظر قاضی دال بر امری باشد، اما در قانون بدان اشاره نشده باشد را اماره قضایی می نامند. مانند آنکه قاضی، تحویل دادن سند دین(مانند چک) به مدیون را اماره و نشانه ای بر مدیون نبودن و برائت شخص بداند.

قسم

قسم یا سوگند خبری است که انسان با به میان آوردن شرف  در صدد تصدیق آن بر می آید و یا خدای بزرگ را گواه خبر خود می گیرد.

انواع ادله در امور کیفری

بر اساس قانون مجازات اسلامی چهار نوع دلیل برای اثبات جرم وجود دارد که عبارتند از:

اقرار

اقرار عبارت است از  خبر دادن نسبت به ارتکاب جرم از طرف خود شخص.

شهادت شهود

شهادت عبارت است از اطلاع شخصی غیر از طرفین دعوی در مورد وقوع یا عدم وقوع جرم توسط متهم یا هر موضوع دیگری نزد مقام قضایی.

سوگند و قسم

سوگند، گواه  قراردادن خداوند بر صحت گفتار شخص سوگند آورنده است. قسامه (با فتح قاف و بدون تشدید) یکی از راه های اثبات وقوع جرم (قتل و صدمه بدنی) در فقه اسلامی و حقوق جزای ایران است. برای ادای سوگند باید 50 نفر از بستگان مرد مرد مدعی قتل، سوگند یادکنند . قسم این افراد مبنی بر اینکه متهم قتل را انجام داده برای اثبات قتل کافی است.

علم قاضی

علم قاضی عبارت است از یقین حاصل از ادله ادله در امری که به او ارائه می شود. در مواردی که سند حکم، علم قاضی باشد، مکلف است ادله و قرائن علم خود را صریحاً در رای قید نماید.

لعان

در مورد جرم زنا نیز اگر شوهر زن خود را متهم به زنا نماید یا فرزندی که به دنیا آورده است، فرزند خود نداند و مدرکی برای اثبات ادعای خویش نداشته باشد ، لعان انجام می گیرد . لعان ده قسم است با صیغه خاص خود که زن و شوهر باید هر کدام پنج مراسم خاص را انجام دهند.

چنانچه در جریان یک دعوای حقوقی یا شکایت کیفری هستید و نیاز به مشاوره حقوقی و خدمات وکیل دارید، می توانید با تماس با ما از خدمات وکلای خبره و کارشناسان زبده موسسه حقوقی کریمی و همکاران بهره‌مند شوید.