سند اینکوترمز (Incoterms) یکی از شناخته شده ترین اسناد منتشر شده در عرصه تجارت بین الملل است. تفاوت های بیشمار نظام های حقوقی کشورهای مختلف، اصلی ترین دلیل برای تدوین این سند بوده است. اینکوترمز با شفاف سازی تعهدات خریداران و فروشندگان، از سردرگمی در قراردادهای تجارت خارجی جلوگیری می کند. طرف های درگیر در تجارت داخلی و بین المللی معمولاً از اینکوترمز به عنوان نوعی کوتاه نویسی برای کمک به درک یکدیگر و شرایط دقیق ترتیبات تجاری خود استفاده می کنند.
در واقـع ایـن سـند یکی از موارد تسهیل کننده تجارت بین الملل و و یکسان سازی مفاهیم برای بازرگانان بین المللی است و یکی از منابع پرکاربرد در زمینه حمل و نقل بین المللی برای آن ها می باشد. موضوع مهمی که وجود دارد چگونگی انتخاب و استفاده از اینکوترمز در قراردادهای تجاری است. مهم ترین عامل برای انتخاب Incoterm مناسب، دانستن و درک کامل هر اصطلاح است. برای نیل به این منظور، بهترین و مطمئن ترین راه مشورت با متخصصان امور قراردادی و تجاری می باشد. موسسه حقوقی کریمی و همکاران با بهره مندی از تیمی متخصص در امور تجاری و بازرگانی بین المللی و همچنین قراردادنویسی آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی در این زمینه می باشد.
تعریف
اینکوترمز توسط اتاق بازرگانی بین المللی (ICC) برای کمک به تنظیم شرایط قراردادهای تجاری بین المللی ایجاد شد. اگرچه به کارگیری اینکوترمز اجباری نیست، اما استفاده از آن در تجارت بین‌الملل بسیار رایج است، زیرا روشی ساده برای تنظیم مسئولیت‌های خریدار و فروشنده در بیع بین المللی کالاست.
هدف اینکوترمز و قلمرو آن
بارزترین ویژگی اینکوترمز وضوح و قابل پیش بینی بودن آن است و این موضوع عامل سهولت و شفاف سازی بسیاری از مسائل برای کسب و کارهاست. اینکوترمز در واقع چگونگی تقسیم مسئولیت ها، تعهدات طرفین و همچنین هزینه ها و خطرات موجود در تحویل کالاها بین خریدار و فروشنده را مشخص می نماید.
در واقع اینکوترمز ناظر بر مسائل مربوط به حمل و نقل مانند هزینه های آن و بیمه بوده و پاسخگوی سوالات مربوط به مدت زمان تحویل کالا و روش ها و شرایط حمل و نقل است. باید توجه داشت که اینکوترمز در مورد حقوق و تعهدات قراردادی غیر مرتبط به مقوله تحویل بین خریدار و فروشنده پاسخگو نبوده و هیچگونه راه حلی در غیر موارد ذکر شده ارائه نمی دهد.
یکی از مزایا و کاربردهای اصلی اینکوترمز، نقش آنها به عنوان اصطلاحات یک زبانه با معنایی است که از قبل مشخص شده است. به این ترتیب، حتی زمانی که قرارداد به زبان انگلیسی تنظیم نشده باشد یا اگر فروشنده و خریدار زبان مشترکی نداشته باشند، اصطلاحات تعریف کننده بدهی ها و مسئولیت ها در همه کشورها پذیرفته شده و قابل درک است.
ساختار اینکوترمز
مقررات اینکوترمز متشکل از چهار گروه پایه هستند که به طور خلاصه به شرح ذیل است:
گروه “E” که بر اساس آن فروشنده مایل نیست که ترتیب حمل و نقل کالا را بدهد و کالا را در محدوده فعالیت خود به خریدار تحویل می دهد.
گروه “F” در جایی استفاده می شود که فروشنده بتواند مقداری از مراحل حمل و نقل را در محدوده کشور یا محل تجارت خود ترتیب دهد و به عبارتی دیگر فروشنده کالا را در محلی که توسط خریدار یا حمل کننده تعیین شده است تحویل می دهد.
گروه بعدی، گروه “C” می باشد و در جایی استفاده می شود که فروشنده می تواند بیشتر هزینه های باربری را تا خارج از کشور ترتیب دهد و بپردازد.
نهایتا گروه چهارم گروه “D” است که مورد استفاده آن مربوط به جاییست که فروشنده می تواند بیشتر هزینه های ارسال به مقصد را پرداخت کند.
با بررسی گروه ها به این نتیجه می رسیم که تعهدات و وظایف فروشنده در حمل و نقل در گروه E در کمترین و در گروه D در بالاترین سطح است.
همچنین رایج ترین اینکوترمزهای مورد استفاده از بین گروه ها عبارتند از DDP، EXW، FAS و CIF.
نحوه انتخاب اینکوترمز مناسب برای صادرات و واردات
قبل از تصمیم گیری برای استفاده از اینکوترمز، خریداران و فروشندگان باید نیازهای خود را تعریف کرده و سپس برای توافق آماده شوند. عوامل مختلفی در انتخاب اینکوترمز مناسب تاثیر دارد که از جمله آن ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1) نوع کالا
هنگام بررسی نحوه انتخاب اینکوترمز برای صادرات و واردات، در ابتدا باید نوع کالا بررسی گردد تا بر طبق آن نحوه حمل و نقل کالاها، نحوه حمل، بارگیری و تخلیه آن ها در نظر گرفته شود.
2) تجربه گمرکی
این گزینه از جمله مهم ترین مواردی است که در انتخاب اینکوترمز مناسب موثر است. خریداران و فروشندگانی که تجربه زیادی در تجارت بین‌المللی دارند و با فرآیندهای صادراتی در کشور مبدأ و مقصد آشنا هستند، تبعاً در انتخاب مناسب ترین اینکوترم هم موفق تر عمل می کنند. البته قدرت چانه زنی هر یک از طرفین را در این انتخاب نباید نادیده گرفت.
3) بودجه
بودجه یک عامل کلیدی در استفاده از اینکوترمز در تجارت بین المللی است. خریداران می توانند انتخاب کنند که فروشنده تمام کارهای اداری را سازماندهی کند و تمام هزینه های حمل و نقل و ترخیص کالا را پوشش دهد یا بخشی از آنها را بر عهده بگیرد و یا خود تماما عهده دار هزینه های مربوط به حمل و نقل شوند و در نتیجه این بررسی گروه و زیرگروه مناسب را انتخاب نمایند.
مراحل استفاده از اینکوترمز در یک قرارداد تجاری
حصول اطمینان از نسخه واحد توسط هر دو طرف
اولین قدم این است که طرفین مطمئن شوند که در مورد نسخه مورد نظر توافق نظر دارند. اینکوترمز آخرین بار در سال 2020 به روز شد و ICC استفاده از آخرین نسخه را توصیه می کند. با این حال، اگر هر دو طرف موافق باشند، می توان از نسخه های قدیمی تر (مثلاً از نسخه سال 2010) استفاده کرد.
نگارش اینکوترمز به صورت دقیق و پیش از بخش امضا
ضروری است که اینکوترمز با ذکر نسخه استفاده شده و ارائه هرگونه اطلاعات مورد نیاز به قرارداد اضافه شود. برای مثال، برخی از قوانین خریداران و فروشندگان را ملزم می‌کنند که هم محل تحویل و هم مقصد را مشخص کنند. طرفین باید اطمینان حاصل نمایند که مسئولیت های خود و موقعیت هایی را که در آن هر یک از طرفین مسئولیت حمل محموله را به عهده دارد، درک نموده و در قرارداد ذکر می نمایند و سپس قرارداد را امضا می کنند.
حصول اطمینان از تعیین دقیق مکان ها
هنگام افزودن اینکوترمز به قرارداد، مکان های لازم باید مشخص شود: نقطه تحویل، نقطه مقصد، آدرس گیرنده نهایی و غیره.
دو پرسش مهم در مورد اینکوترمز
1. آیا می توان از اینکوترمز برای حمل و نقل داخلی استفاده کرد؟
پاسخ به این سوال مثبت است. استفاده از اینکوترمز برای تجار و شرکت‌هایی که در هر دو سطح بین‌المللی و داخلی تجارت می‌کنند بسیار رایج است، زیرا موارد مندرج در اینکوترمز استانداردهایی هستند که از قبل تعیین شده‌اند که اکثر صادرکنندگان و متصدیان حمل و نقل با آن آشنا هستند. البته در بیشتر کشورها، فهرستی از اصطلاحات استاندارد داخلی وجود دارد که میتوان از آنها نیز استفاده نمود.
2. آیا به کار بردن اینکوترمز اجباری است؟
خیر. به کار بردن اینکوترمز اجباری نیست. با این حال، استفاده از آنها توصیه و تشویق می شود، زیرا در سطح بین المللی پذیرفته شده و مسئولیت های دو طرف درگیر در یک توافق نامه تجارت و کشتیرانی بین المللی را به گونه ای تعیین می کنند که از اشتباهات و ارتباطات نادرست جلوگیری شود.
با وجود مفاهیم تعریف شده و همچنین منافع و مزایای ذکر شده در مورد اینکوترمز و استفاده از آن در منابع مختلف، تجار و بازرگانان بین المللی با چالش های بسیاری در زمینه های گوناگون از جمله حمل و نقل کالاهای خود روبرو هستند؛ برای حصول نتیجه بهتر مشورت با متخصصان حقوقی از اهمیت بالایی برخوردار است.
متخصصان این حوزه علاوه بر توجه به نکات مهم در نگارش اینکوترمز و نیز قرارداد، می‌بایست دیدی وسیع و همه جانبه نسبت به آنچه که در آینده ممکن است رخ دهد داشته باشند. موسسه حقوقی کریمی و همکاران با بهره مندی از تیمی متخصص در امور تجاری، بازرگانی و قراردادنویسی آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی در این زمینه می باشد. در صورتی که نیازمند مشاوره و خدمات حقوقی در این زمینه هستید، با ما تماس بگیرید.