ارتباطات و مبادلات بین المللی از ویژگی های شاخص و البته انکار ناپذیر جهان امروز است. از جمله مهمترین مبادلات بین المللی در جهان امروز نقل و انتقال کالاها در بین کشورها و اقلیم های مختلف از طریق خرید و فروش بین المللی است. هرگاه یک یا چند شاخصه بین المللی در یک خرید و فروش موجود باشد به نحوی که این عنصر در حقوق و تعهدات طرفین و قوانین حاکم نقش ایفا کرده و موثر باشد به آن خرید و فروش بین المللی کالا می گویند. شناخت عناصر این نوع خرید و فروش ها و برقراری یک نظم منسجم در طول این پروسه می تواند کمک فزاینده ای در تسهیل این نوع مبادلات باشد. از جمله مهمترین سازوکارها در این زمینه تنظیم قراردادهای خرید و فروش بین المللی کالا می باشد. قراردادی که از آغاز تا انجام میتواند روشن کننده مسیر حرکت طرفین این معامله بوده و به ساختار این رابطه انسجام بخشد. موسسه حقوقی کریمی و همکاران با داشتن تیمی متخصص در زمینه قراردادهای بین المللی از جمله قراردادهای مربوط به خرید و فروش بین المللی کالا آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی در این زمینه می باشد.
در نوشته پیش رو، فراتر از تعاریف ساده و مفاهیم تئوری به برخی از مهمترین مسائل پیرامون این موضوع و محتواهای مهم در این نوع قراردادها پرداخته ایم.
قرارداد خرید و فروش بین المللی و مقررات حاکم بر آن
مستند به ماده 338 قانون مدنی “بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم”. با توجه به این ماده باید گفت که در قانون ایران به بیع بین المللی و قراردادهای مربوط به آن اشاره ای نشده است اما قراردادهای خرید و فروش بین المللی در اکثر موارد محتوایی شبیه به آنچه که در قراردادهای بیع داخلی موجود است را دارند.
از جمله مهم ترین قواعد مقررات بین المللی در این زمینه عبارتست از کنوانسیون بیع بین المللی کالا که در ادامه به تفصیل در به آن خواهیم پرداخت. اینکوترمز و مقررات مربوط به عملیات اعتبارات اسنادی از جمله قوانین کاربردی دیگر در این زمینه می باشند.
محتوای قرارداد خرید و فروش بین المللی کالا
همانگونه که در ابتدا ذکر شد بیع بین المللی به آن دسته از معاملاتی گفته می شود که حداقل یکی از عناصر بین المللی را دارا بوده و مشخصا در مورد کالا چه به صورت مواد اولیه و چه به صورت کالای نهایی باشد. همانند قراردادهای بیع داخلی این قراردادها نیز باید شامل مشخصات و اقامتگاه فروشنده و خریدار، مشخصات و میزان دقیق کالا، اسناد مورد مبادله، ثمن و روش های پرداخت، زمان و نحوه تحویل کالا طبق توافق طرفین و مواردی از این دست باشد.
چرایی انعقاد قرارداد خرید و فروش بین المللی کالا
مهمترین و البته شناخته شده ترین دلیل انعقاد این قراردادها، ذکر مفاد قراداد به صورت مکتوب است که به موجب آن حقوق و تعهدات طرفین به صورت دقیق نوشته شده و عدم ایفای تعهد برای هیچ یک از طرفین راحت نبوده و ضمانت اجراهایی برای آن وجود دارد. همچنین در صورت حدوث چنین امری، پیگیری حقوق برای هر یک از طرفین به سبب وجود یک قرارداد مکتوب که مثبت ادعاهای موجود است راحت تر خواهد بود.
کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا
کنوانسیون بیع بین المللی کالا با عنوان CISG از آن یاد میشود مجموعه مقرراتی است در مورد خرید و فروش بین المللی کالاست و توسط کمیسیون حقوق تجارت بین الملل سازمان ملل متحد تصویب شده و در صدد یکنواخت سازی قواعد مربوط به خرید و فروش بین المللی کالا می باشد. این کنوانسیون در چهار فصل تنظیم شده است: قلمروی اجرا، مقررات کلی، انعقاد قرارداد بیع کالا و مقررات نهایی. ایران تا کنون به این کنوانسیون نپیوسته است؛ هرچند پیوستن به این کنوانسیون مزایای بسیاری دارد اما مخالفان الحاق به کنوانسیون نیز دلایل خود را دارند که البته در این مقال نمی گنجد. با این حال اشاره به چند نکته مهم در مورد این قرارداد خالی از لطف نمی باشد.
طبق فصل اول، این کنوانسیون در مورد قراردادهایی اعمال می شود که محل فعالیت هر یک از طرفین قرارداد در کشورهای مختلفی که عضو این کنوانسیون باشند اعمال می شود. طبق ماده 14 این کنوانسیون، به جهت انعقاد قرارداد بین المللی پیشنهاد خرید یا فروش توسط یکی از طرفین صورت می گیرد و طرف دیگر این پیشنهاد را قبول می نماید و بدین ترتیب قرارداد فروش بین المللی کالا منعقد می گردد. لازم به ذکر است که این ایجاب و قبول شامل نوع کالا، کیفیت و قیمت آن نیز می شود.
در ادامه به چند موضوع مهم و پرکاربرد در قراردادهای خرید و فروش بین المللی کالا می پردازیم.
روش های پرداخت در قردادهای خرید و فروش بین المللی:
روش های پرداخت با توجه به عوامل مختلف از جمله اعتماد موجود بین طرفین و شرایط اقتصادی و سیاسی متفاوت است. از جمله این روش ها می توان به پیش پرداخت نقدی، حساب باز پرداخت در آینده و اعتبار اسنادی (که از جمله مهمترین روش های پرداخت بین المللی است) اشاره کرد.
اعتبار اسنادی
این روش یکی از رایج ترین روش های پرداخت در خرید و فروش بین المللی کالاست. اعتبار اسنادی که از آن به LC یاد می شود مخففLetter of Credit می باشد. در این روش خریدار به بانکی که در محل اقامت خود که به عنوان بانک گشاینده اعتبار از آن یاد میشود مراجعه کرده و ثمن کالای مشخص شده در قرارداد را به بانک ارائه می نماید و بانک متعهد به پرداخت بها به فروشنده می گردد؛ البته در صورتی که اسناد مربوطه از طریق فروشنده در اختیار بانک قرار گیرد. این ارتباط با فروشنده از طریق بانک مستقر در محل زندگی فروشنده صورت می گیرد. در نتیجه استفاده از این روش فروشنده و خریدار از بایت دریافت وجه و کالا اطمینان حاصل میکنند و حقوق هر دو طرف تضمین می گردد. لازم به ذکر است که اعتبار اسنادی انواع مختلفی دارد که توضیحات ارائه شده، در مورد ساده ترین و پرکاربردترین متد می باشد.
اینکوترمز
از جمله مهمترین مواردی که در قراردادهای مربوط به خرید و فروش بین المللی کالا و به طور کلی در مبادلات تجاری بین المللی باید به آن توجه کرده و به موارد استفاده آن اشراف داشت، اصطلاحات تجاری (International Commercial Terms) می باشد که توسط اتاق بازرگانی بین المللی تدوین شده و در بازه های زمانی 10 ساله به روز رسانی میگردد. آخرین به روز رسانی سال 2020 صورت گرفته است. البته اینکوترمز سال 2010 کماکان در قراردادهای خرید و فروش بین المللی مورد استفاده قرار می گیرد.
شرایط و ضوابط توصیه شده در قراردادهای خرید و فروش بین المللی
توصیه میشود که خریداران و فروشندگان در قراردادها و اسناد خرید و فروش خود مواردی را لحاظ کنند از جمله: قیمت توافقی، شرح محصول به تفصیل، شیوه حمل و بارنامه، انتقال مالکیت، انجام بازرسی کالا پیش از حمل، بازرسی و مرجوع کردن کالا، پیش بینی راه حل در قرارداد برای مواردی که عدم تطابق پیش می آید، گارانتی ها، اینکوترمز، مجوزهای صادرات و مواردی از این قبیل که باید در هنگام انعقاد قرارداد به آن ها توجه نمود.
بهترین راه برای تنظیم و انعقاد یک قرارداد خرید و فروش بین المللی جامع مشورت با متخصصان این حوزه می باشد. این قراردادها حاوی اصول و نکات مهمی بوده و لازم است تنظیم کنندگان آن با قراردادهای بین المللی و قوانین مربوط به آن آشنایی بالایی داشته باشند. بعلاوه صرف دانش تئوریک در این زمینه کافی نبوده و دانش عملی از اهمیت بالایی برخوردار است. تعهدات طرفین، ضمانت اجراهای متناسب، حل و فصل اختلافات و نحوه نظارت بر اجرا از جمله اموریست که باید به آن ها اشرافی همه جانبه داشت. موسسه حقوقی کریمی و همکاران با داشتن تیمی متخصص در زمینه تنظیم قراردادهای تجاری بین المللی آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی در این زمینه می باشد.