اعتبار اسنادی (Letter of Credit) یکی از شناخته‌شده ترین و مهم‌ترین راه‌های پرداخت در معاملات تجاری داخلی و نیز بین‌المللی می‌باشد. این نوع روش پرداخت معمولاً در معاملات تجاری حجیم و سنگین به کار می‌رود، به خصوص در مواردی که طرفین یک معامله، برای نخستین بار تصمیم به ورود به معامله با یکدیگر گرفته و یا به طرف مقابل خود اطمینان چندانی ندارند. موسسه کریمی حقوقی کریمی و همکاران، با بهره‌مندی از حضور متخصصان قراردادهای تجاری داخلی و بین‌المللی و نیز تنظیم اعتبارات اسنادی، آماده ارائه تمامی خدمات مرتبط به این حوزه به تجار و شرکت‌های ایرانی و نیز خارجی می‌باشد.
در ادامه با ما همراه باشید.
ماهیت اعتبار اسنادی
اعتبار اسنادی یا Letter of Credit (LC) به عنوان یکی از روش‌های رایج پرداخت و ابزارهای مالی در قراردادها و مبادلات تجاری، نخستین بار در سال 1933 میلادی و توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی ایجاد شد. این روش پرداخت، به منزله یک توافق قراردادی میان طرفین یک مبادله تجاری، که نوعی تضمین و اطمینان‌بخشی از سوی یکی از طرفین قرارداد به طرف دیگر است، توسط بانک‌ها و موسسات مالی-اعتباری انجام می‌گردد.
برای مثال در یک قرارداد بیع بین‌المللی کالا، طرفین قرارداد که از دو کشور متفاوت هستند، اغلب نمی‌توانند بدون دریافت تضامین کافی وارد معامله شده و به یکدیگر اعتماد کنند. در اینجا فروشنده می‌تواند برای حصول اطمینان از دریافت ثمن معامله، از خریدار درخواست ارائه اعتبار اسنادی نماید.
خریدار می‌تواند پس از افتتاح حساب اسنادی نزد یکی از بانک‌ها یا موسسات مالی-اعتباری، به میزان کل مبلغ قرارداد یا بخشی از آن، از بانک یا موسسه مالی-اعتباری، اعتبار اسنادی دریافت و به فروشنده ارائه دهد. فروشنده نیز پس از ایفای تعهدات خود و ارسال کالاها به خریدار، با مراجعه به بانک صادرکنندۀ اعتبار اسنادی و ارائه اسناد حمل، مبلغ مربوطه را دریافت خواهد نمود.
بنابراین می‌توان گفت اعتبار اسنادی تعهدی برای پرداخت و سندی است که یکی از طرفین قرارداد، خواه شخص حقیقی باشد یا حقوقی، برای اطمینان بخشیدن به طرف مقابل، از بانک یا موسسه مالی-اعتباری‌ای که نزد آن حساب اسنادی افتتاح نموده است، دریافت می‌نماید تا آن بانک یا مؤسسه به جای خریدار، مبلغ مربوطه را به فروشنده بپردازد.
انواع اعتبار اسنادی
اعتبارات اسنادی برای هر دو نوع معاملات داخلی و بین‌المللی قابل صدور و استفاده هستند. اعتبارات اسنادی صادرشده برای معاملات داخلی، اعتبارات اسنادی داخلی و اعتبارات صادرشده برای معاملات بین‌المللی، اعتبارات اسنادی خارجی نام دارند.
فارغ از داخلی یا خارجی بودن اعتبار اسنادی، انواع مختلفی از این نوع سند تضمین پرداخت وجود دارد که در ذیل به شرح آن‌ها خواهیم پرداخت:
اعتبار اسنادی وارداتی یا صادراتی:
در مبادلات تجاری بین‌المللی، خریدار کالا (واردکننده) می‌تواند با استفاده از این نوع اعتبارات اسنادی، کالاهای بیشتری وارد کشور کند. این نوع اعتبار اسنادی برای خریدار، اعتبار اسنادی وارداتی و برای فروشنده، اعتبار اسنادی صادراتی است.
لازم به ذکر است که وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی و شرکت‌های دولتی نیز مطابق ماده 62 قانون محاسبات عمومی کشور و آیین نامه اجرایی آن، با دریافت اعتبار اسنادی وارداتی، نسبت به واردات کالا به کشور اقدام نمایند.
اعتبار اسنادی قابل بازگشت (Revocable LC) و غیرقابل بازگشت (Irrevocable LC)
در اعتبار اسنادی قابل بازگشت، بانک صادرکننده می‌تواند بدون اطلاع و جلب رضایت فروشنده، هر گونه اصلاح یا تغییر در شرایط اعتبار را رقم بزند. اما در اعتبار اسنادی غرقابل بازگشت، هرگونه تغییر در اعتبار اسنادی منوط به پذیرش و رضایت فروشنده خواهد بود.
اعتبار اسنادی تأییدشده (Confirmed LC) و تأییدنشده (Unconfirmed LC)
اگر فروشنده از خریدار بخواهد تا اعتبار اسنادی صادرشده را نزد بانک موردنظر فروشنده به تأیید برساند، آن اعتبار اسنادی تأیید شده خواهد بود. و در صورتیکه فروشنده بدون نیاز به تأیید اعتبار اسنادی توسط بانکی دیگر آن را بپذیرد، اعتبار اسنادی تأیید نشده است.
اعتبار اسنادی قابل انتقال (Transferable LC) و غیر قابل انتقال (Untransferable LC)
در اعتبارات اسنادی قابل انتقال، ذی نفعی اصلی یا همان فروشنده، حق واگذاری تمام یا قسمتی از اعتبار به شخص یا اشخاص دیگر را دارد (در خصوص اعتبارات اسنادی قابل انتقال داخلی، اخذ مجوز بانک مرکزی لازم است.) اما در اعتبار اسنادی غیرقابل انتقال، ذی نفع چنین امکانی را ندارد.
اعتبار اسنادی مدت دار (Usance LC) و دیداری (At Sight LC)
در اعتبار اسنادی دیداری، بانک صادرکننده می‌بایست به محض رؤیت اسناد حمل کالا از سوی ذی نفع یا همان فروشنده و پس از احراز رعایت تمام و کمال شرایط اعتبار، وجه اعتبار اسنادی را به وی بپردازد. اما در اعتبار اسنادی مدت دار، حتی با وجود احراز شرایط موردنیاز و رؤیت اسناد حمل نیز، بانک صادرکننده در موعد معین وجه را به ذی نفع پرداخت می‌نماید.
اعتبار اسنادی پشت به پشت یا اتکایی (Back to Back LC)
این نوع اعتبار اسنادی در مواردی موضوعیت دارد که میان خریدار و فروشنده یک واسطه وجود دارد. ابتدا یک اعتبار اسنادی در وجه واسطه و توسط بانک خریدار صادر می‌شود و سپس واسطه با اتکا به اعتبار موجود، در وجه فروشنده اعتبار اسنادی صادر می‌نماید.
اعتبار اسنادی ماده قرمز (Red Clause LC)
این نوع اعتبار اسنادی به فروشنده این امکان را می‌دهد که بخشی از وجوه یا حتی تمام آن را پیش از ارسال کالا به خریدار و به صورت پیش‌پرداخت از بانک صادرکننده یا تأیید کننده اعتبار اسنادی دریافت نماید. نامگذاری این اعتبار اسنادی به ماده قرمز از آن جهت است که بانکی که نخستین بار چنین اعتباری را صادر نمود، برای جلب توجه بیشتر، امکان پرداخت بخشی از اعتبار به صورت پیش پرداخت را در متن شرایط اعتبار با رنگ قرمز درج نمود.
مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی (ucp600)
مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی (The Uniform Customs and Practice for Documentary Credits) با نام اختصاری ucp600 در سال 2007 توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی صادر و منتشر گردید. این مقررات مجموعه‌ای متشکل از 39 ماده در خصوص صدور و استفاده از اعتبارات اسنادی در 175 کشور جهان است و حدود 1 تریلیون دلار از تجارت جهانی در سال را پوشش می‌دهد.
برای دریافت جزئیات و نکات بیشتر در خصوص این مقررات می‌توانید مقاله مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی (ucp600) را در وب‌سایت موسسه حقوقی کریمی و همکاران مطالعه نمایید.
مزایا و کارکردهای اعتبار اسنادی
اعتبارات اسنادی به عنوان یکی از مدرن‌ترین روش‌های پرداخت در مبادلات تجاری داخلی و نیز خارجی دارای مزایای متعد و چشمگیری بوده که در ذیل به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم نمود:
- کاهش ریسک در معاملات به خصوص مبادلات بین‌المللی به دلیل حضور یک بانک یا مؤسسه مالی-اعتباری به عنوان پرداخت‌کننده مبلغ قرارداد
- اطمینان خاطر طرفین قرارداد نسبت به یکدیگر و ایفای تعهدات هر طرف: از آنجایی که در اکثر معاملات بین‌المللی، طرفین قرارداد از نظر جغرافیایی فاصله زیادی از یکدیگر داشته و نیز زبان، فرهنگ، نظام حقوقی و عرف تجاری متفاوتی دارند، این ترس که مبادا طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکند، گریبانگیر تجار است و استفاده از انواع اعتبارات اسنادی می‌تواند به بهترین شکل ممکن به طرفین قرارداد اطمینان خاطر ببخشد.
- افزایش سرعت انجام معاملات
- تنوع بالای اعتبارات اسنادی و امکان انتخاب بهترین گزینه، متناسب با شرایط معامله و توافق طرفین
- موکول شدن پرداخت وجه به فروشنده به حمل، تحویل و فک مالکیت کالاها از وی
- امکان کسب تسهیلات برای خریدار پس از افتتاح حساب اسنادی
- امکان کنترل زمان حمل و نیز تحویل نهایی کالا
معایب و چالش‌های اعتبارات اسنادی
در کنار مزیت‌های چشمگیر و قابل توجه اعتبارات اسنادی، این اسناد ممکن است بازرگانان و تجار را با چالش‌ها و ریسک‌هایی نیز مواجه کند، از جمله:
- ریسک کلاهبرداری از جانب فروشنده: ممکن است فروشنده با جعل سند یا ایجاد تغییرات، بدون آنکه کالا را به خریدار تحویل داده باشد، به بانک مراجعه نموده و با ارائه سند جعلی، وجه مندرج در اعتبارنامه را دریافت کند.
- ریسک‌های مربوط به مقررات و محدودیت‌های اعمال شده از جانب حکومت‌ها از جمله تحریم‌های بانکی
- توقف اجرای قرارداد در نتیجه وقایعی همچون فجایع و حوادث طبیعی، جنگ، شورش و…
در انتهای این مقاله لازم به ذکر است که صدور اعتبار اسنادی در ایران تابع مقررات و قوانین داخلی و نیز مقررات بانک مرکزی می‌باشد. از سویی دیگر، اعتبارات اسنادی خارجی که در خارج از ایران تنظیم می‌گردند نیز همواره نیازمند بررسی و صحت‌سنجی توسط متخصصان حقوقی از جمله متخصصان حقوق بانکی و مالی می‌باشد. در این خصوص، مؤسسه حقوقی کریمی و همکاران با بهره‌مندی از تیمی متشکل از وکلا و متخصصان حقوق مالی و بانکی، آماده ارائه خدمات مربوط به افتتاح حساب اسنادی، صدور اعتبارات اسنادی و نیز بررسی اعتبارات اسنادی خارجی می‌باشد.
شما می‌توانید از طریق بخش ارتباط با ما، با مؤسسه حقوقی کریمی و همکاران تماس حاصل نموده و از خدمات تخصصی این مجموعه بهره‌مند گردید.