ضبط، توقیف و مصادره اموال هرکدام نهادی جداگانه در حقوق می‌باشند و مترادف همدیگر نیستند. اما در هر سه مورد به نحوی مال یا اموالی از اشخاص به شکل موقت یا دائم گرفته شده و امکان استفاده از آن مال یا اموال از آنان سلب می‌گردد. این سه نهاد حقوقی هر یک آثار و مقررات قانونی خاص خود را دارند که بنابر شرایط می‌توانند اهمیت و حساسیت بالایی داشته باشند. از این جهت حضور یک وکیل در فرآیند هر یک از آن‌ها امری ضروری بوده که می‌تواند از وقوع خسارت و ضررهای احتمالی به میزان مؤثری بکاهد. در این زمینه، مؤسسه حقوقی کریمی و همکاران با ارائه خدمات حقوقی و مشاوره تخصصی در امر ضبط، توقیف و مصادره اموال آماده همراهی اشخاص حقیقی و نیز حقوقی می‌باشد.
در ادامه این مقاله به بررسی هر یک از این سه مفهوم و تفاوت آن‌ها با یکدیگر خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
ضبط اموال
ضبط در لغت به معنای نگه داشتن و حفظ نمودن است اما در اصطلاح حقوقی خود، معنای متفاوتی دارد. در عالم حقوق و به خصوص در بحث حقوق کیفری و مجازات‌ها، ضبط مال نوعی مجازات تعزیری می‌باشد؛ مجازاتی که اغلب در مواردی اعمال می‌گردد که در نتیجه ارتکاب جرم، مرتکب جرم مال یا اموالی به دست آورده یا با استفاده از مال یا اموالی، مرتکب جرم شده باشد.
برای مثال طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 1392، آلات و ادواتی که برای تسهیل ارتکاب قاچاق کالای ممنوع مورد استفاده قرار می‌گیرند، و همچنین کالاهایی که از طریق قاچاق خریده یا فروخته شده‌اند، ضبط می‌شوند. یا برای مثال، در قانون مجازات اخلال‌گران اقتصادی مصوب 1369 و همچنین قانون مبارزه با پولشویی مصوب 1397 یکی از مجازات‌های تعیین شده برای این جرایم اقتصادی، ضبط کلیه اموالی می‌باشد که از طریق ارتکاب جرم به دست آمده‌اند.
در ضبط اموال، مال حاصل از جرم یا مالی که وسیله ارتکاب جرم بوده، توقیف شده و مالکیت آن به دولت منتقل می‌گردد. درواقع در ضبط، مال به طور دائم گرفته و ضبط می‌شود و رابطه مالکیت مالک با مال از بین می‌رود.
توقیف مال
توقیف اموال در حقوق، نهادی مدنی و غیرکیفری می‌باشد. یعنی به عنوان یک مجازات دردعاوی کیفری به کار نمی‌رود، بلکه در دعاوی حقوقی کاربرد دارد.
توقیف اموال انواعی دارد که در ادامه به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت:
- توقیف تأمینی: این توقیف در راستای تأمین و امن ساختن حق خواهان یا محکومٌ‌له یک دعواست. (واژه محکومٌ‌له به شخصی اطلاق می‌شود که حکم دادگاه به نفع او صادر شده باشد.) برای مثال زمانی که شخصی قصد طرح دعوا علیه شخص دیگری را دارد اما همزمان بیم آن را دارد که با طرح دعوا و ابلاغ آن، شخص اموال خود را به دیگران منتقل نماید یا از دسترس خارج کند، می‌توان از نهاد توقیف اموال استفاده نمود. که در این خصوص وکیل پرونده پیش از طرح و تقدیم دادخواست به دادگاه، اقدامات لازم برای توقیف اموال طرف مقابل را انجام می‌دهد.
در این خصوص می‌توانید با تماس با مؤسسه حقوقی کریمی و همکاران، اطلاعات بیشتری دریافت نموده و وقت مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه توقیف اموال دریافت نمایید.
از سویی دیگر در مواردی که دعوا مسیر خود را طی نموده و حکم صادر شده است نیز، این نوع تأمین کاربرد دارد. برای مثال ممکن است پس از صدور حکم و ابلاغ اجرائیه به محکومٌ‌علیه (شخصی که حکم دادگاه به ضرر او صادر شده است.) در همان مدت کوتاه، شخص اموال خود را مخفی نماید یا از بین ببرد. از این رو برای جلوگیری از این اتفاق و برای حفظ و امن ساختن حق محکومٌ‌له دعوا، وکیل شخص می‌تواند اقدامات لازم را به انجام برساند.
- توقیف اجرایی: این نوع از توقیف در مواردی به کار می‌رود که حکم دادگاه صادر شده است و دادگاه به محکومٌ‌علیه دعوا مهلتی مشخص برای اجرای حکم می‌دهد. حال ممکن است محکومٌ‌علیه ظرف این مدت، به اجرای حکم صادرشده در قبال محکومٌ‌له نپردازد و از آن شانه خالی کند. در اینصورت طبق ماده 49 قانون اجرای احکام مدنی مصوب 1356 محکومٌ‌له این حق را دارد که از دادگاه توقیف اموال شخص مقابل را بخواهد.
در هر حال، توقیف اموال چه تأمینی باشد، چه اجرایی، امری دائمی نمی‌باشد. در توقیف اموال، مالکیت مال از مالک آن سلب نمی‌شود و در نتیجه مال توقیف شده به مالکیت دولت درنمی‌آید. بلکه تنها به شکل موقت و توسط اجرای احکام دادگستری از دسترس او خارج می‌شود.
مصادره اموال
مصادره از بسیاری جهات مشابه ضبط اموال است و به عنوان یک مجازات در بعضی جرایم خاص، توسط دادگاه کیفری یا دادگاه انقلاب صادر می‌شود. علاوه بر این در مصادره نیز مانند ضبط اموال، مال یا اموال به شکل دائمی از مالکیت مالک خارج شده و به مالکیت دولت درمی‌آیند. اما در خصوص تفاوت‌ها، یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های مصادره با ضبط اموال این است که قاضی تنها زمانی می‌تواند حکم به مصادره اموال صادر کند که مجازات مصادره برای آن جرم، در قوانین و مقررات موجود مورد تصریح قرار گرفته باشد. علاوه بر این، جرایمی که مشمول مجازات مصادره اموال می‌باشند، جرایم سنگینی هستند که یا در دادگاه کیفری یک یا دادگاه انقلاب رسیدگی می‌شوند. درحالیکه ضبط اموال می‌تواند مجازات جرایم سبک‌تر نیز باشد و از این رو حکم ضبط اموال، در دادگاه‌های کیفری دو نیز قابل صدور است.
در این خصوص و برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه مصادره اموال می‌توانید مقاله مصادره اموال و شرایط آن را از وب سایت مؤسسه حقوقی کریمی و همکاران مطالعه نمایید.