رمزارزها به عنوان یکی از جدیدترین تکنولوژی های عصر حاضر اهمیت فراوانی داشته و همچون بسیاری از مسائل دیگر، دارای ابعاد حقوقی مختلفی می‌باشند. در مقاله پیش رو به بررسی مسائل و چالش های حقوقی رمزارزها در ایران خواهیم پرداخت.
با توجه به وضعیت پیچیده و نیز حساس رمزارزها یا ارزهای دیجیتال در ایران بهتر است پیش از انجام هرگونه اقدام در این زمینه، با وکلا و متخصصان حقوقی مشورت نمایید. در همین راستا، موسسه حقوقی کریمی و همکاران با بهره مندی از حضور وکلای حرفه ای و متخصص در امور متعدد حقوقی از جمله امور تجاری و نیز ارزهای دیجیتال، آماده ارائه مشاوره حقوقی تخصصی به شما در این زمینه می‌باشد.
در ادامه این مقاله به بررسی وضعیت حقوقی ارزهای دیجیتال در ایران و نیز چالش های مربوط به آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
وضعیت حقوقی رمزارزها در ایران
با بسط و توسعه رمزارزها و استفاده از آن‌ها در سراسر دنیا شهروندان ایرانی نیز به تبع دیگر اشخاص در سایر کشورها، اقدام به استخراج رمزارز و استفاده از آن نمودند. تا پیش از سال 1398 در خصوص استخراج رمزارزها مقرره و دستورالعملی توسط هیچ یک از نهادهای کشور به تصویب نرسیده بود. تا اینکه در مرداد ماه 1398 هیئت وزیران اقدام به تنظیم یک تصویب نامه و طراحی یک چارچوب قانونی برای استخراج و نیز استفاده از رمزارزها نمودند؛ چارچوبی که فعالیت اشخاص را به شکل قابل توجهی محدود می‌نمود.
تصویب نامه هیئت وزیران در خصوص استخراج رمزارزها مصوب 1398/05/13
مطابق تصویب نامه هیئت وزیران در مرداد ماه 1398 استخراج رمزارزها یا همان ماینینگ منوط به دریافت مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت شد و اشخاص تنها می‌توانستند در مبادلات خارج از کشور از آن استفاده نمایند. علاوه بر این در خصوص محل استقرار واحدهای استخراج یا ماینینگ هم محدودیت هایی اعمال گردید تا این مراکز در نزدیکی کلانشهرها و مراکز استان‌ها مستقر نشوند. افزون بر این موارد در این تصویب نامه به مسائل دیگری همچون لزوم دریافت انشعاب برق یا گاز جداگانه، صنعتی محسوب شدن واحدهای استخراج و مشمولیت مالیاتی آن‌ها و نیز معافیت مالیاتی درصورت صدور رمزارز و بازگرداندن ارز حاصل از آن به چرخه اقتصادی کشور، اشاره شد.
به واقع مطابق این تصویب نامه هر شخص می‌توانست با دریافت یک مجوز مخصوص از وزارت صنعت، معدن و تجارت به استخراج رمزارزها و نیز استفاده از آن‌ها بپردازد، مشروط بر اینکه در مبادلات داخل کشور از آن‌ها استفاده نشود. علاوه بر این، مطابق این تصویب نامه، هیچ حمایت و ضمانتی از سوی دولت و نظام بانکی مشمول استفاده کنندگان از رمزارزها نخواهد بود و استفاده از آن‌ها صرفاً با قبول مسئولیت خطرپذیری یا ریسک از سوی خود اشخاص صورت می‌گیرد.
تصویب نامه در خصوص دارندگان دستگاه های استخراج رمزارز (ماینر) مصوب 1399/04/08
از آنجایی که در تصویب نامه هیئت وزیران در سال ۱۳۹۸، تعیین تکلیفی در خصوص دستگاه های استخراج رمزارز (ماینر) که از پیش در ایران در حال فعالیت بودند، انجام نپذیرفته بود، وزارت صنعت، معدن و تجارت، امور اقتصادی و دارایی و وزارت دادگستری با همکاری معاونت حقوقی ریاست جمهوری اقدام به تصویب یک مصوبه جدید در خصوص دارندگان ماینرها یا دستگاه های استخراج رمزارز نمودند.
مطابق این تصویب نامه تمامی دارندگان دستگاه های استخراج رمزارز مکلف شدند تا ظرف یک ماه مشخصات هویتی خود را به همراه تعداد و نوع دستگاه های تحت مالکیتشان ثبت نموده و کلیه حقوق و عوارض دولتی مربوطه را نیز پرداخت نمایند. در این خصوص ستاد اجرایی مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز دستورالعملی را به تصویب رساند که تکمیل کننده تصویب نامه مذکور بود. مطابق این دستورالعمل ادامه فعالیت دارندگان دستگاه های استخراج یا ماینر منوط به خوداظهاری آنان و رعایت مقررات مربوطه و خودداری از استخراج در محل های ممنوعه گردید.
تصویب نامه هیئت وزیران مصوب 1399/07/30 در خصوص اصلاح تصویب نامه استخراج رمزارزها
در تاریخ 1399/07/30 هیئت وزیران ضمن یک تصویب نامه به اصلاح تصویب نامه پیشین خود در سال 1398 پرداختند. مطابق این تصویب نامه، نحوه استفاده از رمزارزها دستخوش تغییر شد. بدین صورت که طبق آن رمزارزهای استخراج شده بر اساس مجوزهای صادرشده صرفاً برای تأمین ارز واردات کشور و بر اساس مقررات بانک مرکزی جمهوری اسلامی قابل مبادله گشتند. علاوه بر این مورد، به موجب این تصویب نامه استخراج کنندگان رمزارز موظف شدند با رعایت سقف مجاز استخراج، رمزارزهای دست اول تولید شده را به به صورت مستقیم و بدون واسطه به کانال های معرفی شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران عرضه نمایند.
در واقع به موجب این مصوبه و با اعطای صلاحیت به بانک مرکزی برای نظارت کامل و همه جانبه بر استخراج و استفاده از رمزارزها، آزادی فعالیت استخراج کنندگان رمزارز در ایران به شکل چشمگیری کاهش یافت و از آن پس در قالب فعالیت های قانونی، اشخاص تنها می‌توانند در زمینه واردات کالا از رمزارزهای استخراج شده استفاده نمایند.
موارد استفاده مجاز رمزارزها در ایران
همانطور که در قسمت های قبلی نیز به آن اشاره نمودیم، در حال حاضر فعالیت قانونی در زمینه رمزارزها در ایران تنها محدود به استخراج رمزارز با مجوز و استفاده از آن در واردات کالا به کشور می‌باشد و اشخاص بدون دریافت مجوز، از نظر قانونی نه امکان استخراج رمزارز را دارند، و نه استفاده از آن را. بنابراین موارد استفاده مجاز از رمزارزها در ایران بسیار محدود شده و با دخالت مستقیم دولت انجام می‌پذیرد. برخلاف ایران، در بسیاری از کشورها فعالیت دارندگان دستگاه های استخراج رمزارز و نیز نحوه استفاده از آن‌ها تحت نظارت مستقیم دولت نیست و علاوه بر آن اشخاص می‌توانند به مبادله انواع ارزهای دیجیتال و حتی استفاده از رمزارزها در قالب قراردادهای هوشمند و معاملات مرسومی چون خرید آپارتمان و… بپردازند.
قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند نوعی از قرارداد می‌باشند که با اتصال به شبکه بلاکچین و استفاده از ارزهای دیجیتال، انجام معاملات به ویژه تراکنش های مالی را میان اشخاص به شکل موثری آسان و مطمئن نموده اند. این نوع قراردادها مجموعه ای از کدهای برنامه نویسی شده اند که در بستر بلاکچین تنظیم و اجرا می‌گردند. متأسفانه در حال حاضر و درون مرزهای کشور ایران امکان استفاده از این فناوری نوین آن هم به دلیل وجود محدودیت های کنونی در خصوص ارزهای دیجیتال و نحوه استفاده از آن‌ها، وجود نداشته و از این رو در داخل ایران نمی‌توان به تنظیم قراردادهای هوشمند پرداخت.
اما می‌توان امیدوار بود که با توجه به بسط و گسترش استفاده از رمرزارزها و نیز قراردادهای هوشمند در بسیاری از کشورها و به خصوص در حوزه تجارت و بازرگانی بین المللی، سیستم قانونگذاری ایران نیز با برداشتن محدودیت های موجود و ایجاد ظرفیت های قانونی لازم برای توسعه استخراج و استعمال رمزارزها، منجر به هرچه مدرن تر شدن سیستم مالی، تجاری و اقتصادی کشور و باز شدن راه تجارت بین المللی و مبادلات آزاد میان تاجران و معامله گران ایرانی و خارجی گردد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص قراردادهای هوشمند می‌توانید به مقاله قراردادهای هوشمند مراجعه نمایید.
در پایان این مقاله لازم به ذکر است که با وجود محدودیت های اشاره شده در این مطلب، در صورتیکه در ایران قصد فعالیت پیرامون استخراج و استفاده از رمزارزها را دارید یا ساکن کشوری خارج از ایران می‌باشید و قصد انجام مبادلات در حوزه ارزهای دیجیتال، انعقاد قراردادهای هوشمند و سایر امور مربوط به رمزارزها را دارید، می‌توانید با تماس با موسسه حقوقی کریمی و همکاران از طریق بخش ارتباط با ما، از وکلا و مشاوران متخصص در این زمینه، مشاوره حقوقی تخصصی دریافت نمایید.